Κώστας Γαβράς: Είμαστε σκλάβοι στο κεφάλαιο Αναρτήθηκε από MANIER , Τετάρτη 9 Ιανουαρίου 2013 at 4:38 μ.μ., in

«Είμαστε σκλάβοι στο κεφάλαιο. Τρέμουμε όταν δείχνει να έχει προβλήματα. Χαιρόμαστε όταν αυξάνεται και θριαμβεύει. Ποιος θα μας μας ελευθερώσει; Μήπως θα έπρεπε να δοκιμάσουμε να το κάνουμε μόνοι μας; Αν όχι, το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να γνωρίσουμε αυτούς που το υπηρετούν και να καταλάβουμε τον τρόπο με τον οποίο το κάνουν». Να ποιες είναι οι προθέσεις της νέας ταινίας του Κώστα Γαβρά, που μιλά για κάτι που μας αφορά όλους. Την «οικονομική κατάσταση» που μοιάζει κάτι υπερβολικά αόριστο για να ελέγχει τις ζωές τόσων χιλιάδων ανθρώπων με τόσο άμεσα τρόπο.
Το «Le capital» μας εισάγει σε έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι
έχουν μια διαφορετική αντίληψη για την φύση του χρήματος και μέσα από την ιστορία Μαρκ Τουρνέιγ, ενός ανθρώπου που πέφτει στην μεθυστική παγίδα του, μας δείχνει μέσα από μια ιστορία μυθοπλασίας που μοιάζει επώδυνα αληθινή, τα παρασκήνια ενός κόσμου που απέχει πολύ από τον δικό μας, μα τον ελέγχει απόλυτα.
Επίκαιρη και φυσικά όπως πάντα πολιτική, η ταινία του Γαβρά συμμετείχε στο διαγωνιστικό του Σαν Σεμπαστιάν προβλήθηκε στο φεστιβάλ του Τορόντο (όπου και τον συναντήσαμε) και ετοιμάζεται για την έξοδό της στις γαλλικές αίθουσες την επόμενη εβδομάδα.
Αύριο το βραδύ, θα προβληθεί στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, στα πλαίσια των ειδικών προβολών των Νέων Οριζόντων.
Στα γυρίσματα του φιλμ με τον Γκαντ Ελμαλέx
Χαιρόμαστε πολύ που το κάνετε ακόμη με την ίδια θέρμη, αλλά μήπως για εσάς είναι λίγο απογοητευτικό ότι το πολιτικό σινεμά που κάνετε, είναι ακόμη, τόσα χρόνια μετά, ακόμη αναγκαίο;
Κάθε άλλο, με ενδιαφέρουν τόσο πολύ αυτά τα θέματα, δεν με κουράζει καθόλου, δεν μου είναι καθόλου βάρος. Αντίθετα, θα μου ήταν βάρος, αν κάποια μέρα για να ζήσω θα αναγκαζόμουν να κάνω κάτι άλλο, ή μια ταινία που δεν θα με ενδιέφερε. Ο κινηματογράφος νομίζω ότι είναι απαραίτητο να μιλά για πράγματα που δεν είναι εύκολα ή ευχάριστα. Οχι φυσικά μόνο γι΄ αυτά, αλλά σίγουρα και για αυτά.
Τι ήταν αυτό που σας κίνησε το ενδιαφέρον στο βιβλίο του Στεφάν Οσμόν και αποφασίσατε να το μεταφέρετε στο σινεμά;
Η ιδέα μου στην αρχή, ήταν να κάνω ένα φιλμ πάνω στο χρήμα, το οποίο νομίζω ότι έχει μεταμορφωθεί στις μέρες μας σε έναν νέο θεό, σε μια αληθινή θρησκεία. Αναρωτιόμουν με ποιο τρόπο θα μπορούσα να το προσεγγίσω, όταν ανακάλυψα το βιβλίο ενός γάλου οικονομολόγου, του Ζαν Πεϊρελεβαντ που είχε διατελέσει διευθυντής μεγάλων τραπεζών που είχε τον τίτλο «Le capitalisme Τotal », Ολικός Καπιταλισμός. Δεν ήταν γραμμένο από έναν αριστερό επαναστάτη, αλλά από έναν συντηρητικό, εντελώς παραδοσιακό άνθρωπο. Κι αυτό που έλεγε με πολύ απλά λόγια, ήταν ότι οι δημοκρατίες μας σήμερα, δεν χρησιμεύουν σε τίποτα. Αυτοί που μας κυβερνούν είναι οι τράπεζες. Είναι τα λεφτά. Εμεινα κατάπληκτος από αυτή τη θεωρία που δυστυχώς, δεν έμοιαζε ιδιαίτερα υπερβολική και άρχισα να ψάχνω περισσότερο. Ετσι διάβασα το βιβλίο του Στεφάν Οσμόν «Le Capital» που εκείνος πια τα έλεγε καθαρά, εφόσον είχε υπάρξει μεγάλο στέλεχος αυτής της οικονομικής αλυσίδας και την εγκατέλειψε γιατί ένιωθε ότι δεν μπορούσε να επιβιώσει. Το βιβλίο του είχε έναν χαρακτήρα που βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέροντα και παρ ότι ήταν μυθιστόρημα, είχε βεβαίως ένα μεγάλο ποσοστό αλήθειας. Το μόνο πρόβλημα που είχα, ήταν να βρούμε τα χρήματα για να κάνουμε την ταινία. Κάτι που αποδείχθηκε πάρα πολύ δύσκολο.
Θα λέγατε ότι αυτή η δυσκολία χρηματοδότησης είχε λίγο να κάνει με το θέμα του φιλμ;
Οχι δεν το νομίζω. Εχω την αίσθηση ότι το πρόβλημα με τους χρηματοδότες δεν είναι ότι είχαν ηθικές αμφιβολίες, συνήθως δεν έχουν. Εχω την αίσθηση πως ήταν κάτι πολύ πιο απλό, πίστευαν πως δεν θα έβγαζαν κέρδος από το φιλμ, πως ίσως αντίθετα, θα έχαναν χρήματα και γι αυτό οι περισσότεροι ήταν διστακτικοί στο να επενδύσουν. Δεν νομίζω ότι υπήρχε κάποια συνωμοσία εναντίον του φιλμ.
Το θέμα που αγγίζετε στο «Le Capital» είναι τεράστιο και κάτι που μας αφορά όλους. Πόσο εύκολο ήταν να βρείτε την ισορροπία ανάμεσα στην πολιτική και την μυθοπλασία, να κάνετε μια ταινία κι όχι μια καταγγελία;
Ηταν καθαρό από την αρχή στο μυαλό μου, τι ήθελα να κάνω. Αυτό που με ενδιέφερε ήταν ο κεντρικός χαρακτήρας του βιβλίου, αυτός ήταν που με κέρδισε. Ενδιαφέρον και σύνθετος, έκανε κάτι απόλυτα σαφές: Αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι γκάνγκστερ, δεν είναι αδίστακτοι κακοί όπως συνήθως τους βλέπουμε στο σινεμά. Είναι άνθρωποι πολύ έξυπνοι, με μια παιδεία τεράστια, γνωρίζουν τον κόσμο, ξέρουν το καλό και το κακό καλύτερα απ΄ οποιονδήποτε άλλο. Απλά αποφασίζουν να κάνουν μόνο αυτό που τους ενδιαφέρει, για την ευχαρίστηση τους, για τον εγωισμό, τους. Διότι είμαι σίγουρος ότι ξέρουν πως οι οικονομικές τους συμπεριφορές μας οδηγούν στην καταστροφή, απλά δεν μπορούν να σταματήσουν να τις χρησιμοποιούν.
Και τι νομίζετε ότι κάνει ανθρώπους σαν τον ήρωά σας που ξεκινά ένας «κανονικός άνθρωπος», να εγκαταλείπουν τόσο εύκολα τις ηθικές τους αξίες;
Νομίζω ότι είναι η ευχαρίστηση, ο ηδονισμός, η δύναμη του να κάνεις ότι θέλεις, που σε κάνει να αδιαφορείς τελικά για οτιδήποτε άλλο.
Η λέξη στα χείλη πολλών σε σχέση με την οικονομία είναι «αδιέξοδο». Εσείς πως βλέπετε την κατάσταση να εξελίσσεται;
Νομίζω ότι η ανθρωπότητα απέφυγε συχνά πολλές παγίδες, ακόμη κι αν μερικές φορές για να το καταφέρει έπεσε σε μια άλλη παγίδα. Ναι, είμαι σχετικά αισιόδοξος, αλλά το πρόβλημα είναι το πότε. Πόσο θα διαρκέσει αυτή η καταστροφική πορεία και το πότε θα βρεθούν άνθρωποι που έχουν τη δύναμη να την σταματήσουν. Γιατί όπως λέει κάποια στιγμή το φιλμ, η οικονομική κατάσταση είναι αυτή που κυβερνά σήμερα τον κόσμο, οι αγορές. Αλλά τελικά ποιος είναι η αγορά; Μου θυμίζει αυτό που παλιότερα έλεγαν οι κομμουνιστές: «το κόμμα είπε αυτό», «το κόμμα εκείνο». Ομως ποιος ήταν «το κόμμα»; Κανείς δεν ήξερε. Σήμερα νομίζω ότι ανταλλάξαμε αυτή την ιδέα του κόμματος με την ιδέα της αγοράς. Ο κόσμος δυστυχώς ζει πολλές φορές στην ιστορία του, με τέτοιου είδους ψεύτικες αλήθειες.
Νιώθετε πως όλα αυτά που συμβαίνουν στην Ευρώπη και ειδικά στην Ελλάδα, αλλά κι όχι μόνο, βοηθά τους ανθρώπους να αντιληφθούν τον παραλογισμό του σύγχρονου οικονομικού συστήματος;
Νομίζω πως ναι. Με τον πιο δύσκολο τρόπο ίσως, αλλά νομίζω πως βοηθά. Αν κοιτάξουμε πίσω τέσσερα πέντε χρόνια, κανείς δεν τολμούσε να πει οτιδήποτε εναντίον των τραπεζών. Σήμερα ευτυχώς αυτό έχει αλλάξει ριζικά, αλλά δεν είμαι σίγουρος πως έχει αλλάξει σε όλα τα επίπεδα. Δεν είμαι σίγουρος ότι έχει αλλάξει στο επίπεδο των πολιτικών.

Η δική σας ταινία έχει κι έναν τέτοιο σκοπό; να αφυπνίσει αν θέλετε;
Ξέρετε πολύ καλά πως οι ταινίες δεν μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο. Δυστυχώς, αλλά κι ευτυχώς γιατί τότε όσοι είχαν τα οικονομικά μέσα, θα τις χρησιμοποιούσαν με τελείως διαφορετικό τρόπο. Ισως μερικές ταινίες να μπορούν να δώσουν την ευκαιρία, τη θέληση σε κάποιους, να μάθουν περισσότερα πάνω σε θέματα που αφορούν βαθιά τη ζωή τους.
Κάνετε κι εσείς το ίδιο; Χρησιμοποιείτε την αφορμή μιας ταινίας για να μάθετε περισσότερα για κάτι;
Απολύτως. Κάθε φορά μαθαίνω. Εμαθα τόσα πράγματα για την οικονομία στην διάρκεια της προετοιμασίας αυτής της ταινίας και μαθαίνω ακόμη. Δυστυχώς όχι ακριβώς ευχάριστα πράγματα. Γιατί, κάνοντας το φιλμ μπορεί να απέκτησα μια καθαρή εικόνα για τον τρόπο που λειτουργεί το οικονομικό σύστημα, αλλά είναι σχεδόν τρομακτικό να μιλάς με μερικούς από τους μεγαλύτερους τραπεζίτες της Γαλλίας και να σου λένε ξεκάθαρα ότι δεν έχουν τον τρόπο να ελέγξουν στ΄ αλήθεια την πορεία της οικονομίας.
Οταν λέγατε σε ανθρώπους σαν αυτούς, την πρόθεσή σας να κάνετε την συγκεκριμένη ταινία ποιες ήταν οι αντιδράσεις τους;
Χαμογελούσαν. Μου έλεγαν φοβόμαστε πως θα μας δείτε πολύ αρνητικά, σαν τους συνταγματάρχες στο «Ζ». Και τους έλεγα πάντα, όχι, οι συνταγματάρχες μας ήταν γελοίοι άνθρωποι, εσείς είστε πολύ έξυπνοι κι αυτό είναι κάτι που έχει μεγάλη σημασία για τις αποφάσεις που παίρνετε και τις επιπτώσεις τους.
Μιλώντας για το «Ζ», υπάρχει ήδη ένα ρημέικ της ταινίας σας, ή καλύτερα μια νέα διασκευή του βιβλίου του Βασίλη Βασιλικού...
Ναι, από την Ινδία.
Την έχετε δει; ή αν όχι πως σας φάνηκε η ιδέα;
Είχαμε μιλήσει με τον Βασίλη, με ρώταγε τι πρέπει να κάνει και του είπα ότι η απόφαση είναι δική του. Η αλήθεια είναι πως οι παραγωγοί του φιλμ είχαν μιλήσει και μαζί μου, κι αυτό που τους είπα ήταν πως η ιστορία του «Ζ» είναι αληθινή, συνέβη σε ένα συγκεκριμένο μέρος μια συγκεκριμένη στιγμή και πως δεν είμαι σίγουρος αν είναι κάτι που μπορεί να μεταφερθεί σε έναν άλλο τόπο και χρόνο. Αλλά δεν ήμουν αρνητικός. Το ίδιο και με το ριμέικ του «Τσεκουριού» που μου ζήτησαν οι Κορεάτες για να το σκηνοθετήσει ο Παρκ Τσαν Γουκ. Δεν έβαλα καμμιά προϋπόθεση, του είπα μόνο καν' το. Εγώ απλά θα δω την ταινία όταν την τελειώσεις.                                             ΠΗΓΗ